مطلب شماره يك :
تعريف خودارزيابي :
يك بازنگري منظم، سيستماتيك و جامع از فعاليتهاي سازمان و نتايج آن براساس يك مدل تعالي سازماني است.خودارزيابي به سازمان اجازه ميدهد به طورشفاف نقاط قوت و زمينههاي قابل بهبود خود را شناسايي كند و برنامههايي جهت بهبود ابعاد مختلف خود تدوين نمايد. درخود ارزيابي يا (Self assessment) براي اينكه بتوانيم به صورت اثربخش و با چشماني باز براي سازمان خويش برنامهريزي كنيم و با قاطعيت جايگاه آينده سازمان را به تصوير بكشيم، بايد بدانيم در كجا و در چه جايگاهي قرار داريم. براي رسيدن به اين مقصود يكي از روشهايي كه ميتواند بسيار مفيد، كارآمد و مؤثر واقع گردد، اجرا فرايند خود ارزيابي است. خود ارزيابي يك فرآيند منظم، سيستماتيك و فراگير در سطح سازمان بوده كه همچون آينهاي تمام نما، رهبران را براي دستيابي به شناختي جامع و فراگير از سازمان ياري مينمايد.خودارزيابي يكي از شيوههاي ارزيابي است كه در آن، مسئوليت ارزيابي و گزارش كردن يك يا چند پارامتر به خود فرد و يا سازمان واگذار ميشود.برا ي اجراي اصل خود ارزيابي، مديريت صحيح بايستي بتواند به پنج سوال اساسي زير پاسخ دهد:
1. ماموريت ما چيست؟
2. مشتريان ما كيستند؟
3. ارزشهاي مشتريان ما در چيست؟
4. ما چه نتايج و دستاوردهايي داريم؟
5. برنامه ما چيست ؟
مطلب شماره دو :
ديدگاه كتاب آسماني نهج البلاغه و احاديث در مورد ارزيابي :
بررسي تاريخچه موضوعي حاكي از آن است كه ارزيابي عملكرد از زمان پيدايش نظام آفرينش در ذات آن وجود داشته و خداوند در قرآن كريم در سورههاي، زلزال (آيات 7 و 8)، الرحمن (آيه 9)، قارعه (آيات 8، 7، 6 و 9)، كهف (آيه 7)، زمر (آيه 9)، حجرات (آيه 13)، علق (آيه 14)، ق (آيه 18)، القارعه (آيات 6 و 7)، الحاقه (آيات 19 و 25 تا 29)، فصلت (آيه 34)، بقره (آيه 155 و 233)، سوره عنكبوت (آيه 2) و ..... ارزيابي عملكرد را بر بندگان گوشزد كرده و در سوره بقره ميفرمايد؛ آنچه در آسمانها و زمين است ملك خداست و شما آنچه را در دل داريد، چه آشكار و پنهان كنيد، خداوند شما را با آن محاسبه ميكند. (سوره بقره، آيه 284) و يا در سوره عنكبوت ميفرمايد:«آيا مردم گمان ميبرند همين كه به زبان بگويند ايمان آورديم رهايشان ميكنند و آنها را نميآزمايند» (سورة عنكبوت، آيه 2)
پيامبر اسلامي همواره هنگامي كه لشگريان را براي جنگ اعزام مينمود، فردي مورد اعتماد را به همراه آنان ميفرستادند كه از عملكرد آنان بر حضرت خبر برسانند (كليني، 1369: 125). سيره و روش مديريتي امير مؤمنان علي(ع) نيز اينگونه بود كه علاوه بر اينكه خود شخصاً عملكرد كارگزاران را ارزيابي ميكرد، در مواردي نيز اين كار را به افراد ديگري كه به آنها اعتماد و اطمينان داشتند واگذار ميكردند. يكي از نمونههاي اين كار، مأمور كردن مالكبنكعب براي اين كار مهم است. آن حضرت به مالكبنكعب كه يكي از فرمانداران ايشان در منظقه «عينالتمر» بود، نامهاي نوشت و به او دستور داد تا به عراق برود و عملكرد كارگزاران امام(ع) در آن منطقه را ارزيابي كند و نتيجه كار خود را به اطلاع ايشان برساند (خدمتي و همكاران، 1379: 80). اميرالمؤمنين علي(ع)در نهجالبلاغه بارها ضرورت و اهميت ارزيابي عملكرد را متذكر شده است؛ مثلاً در نامه 53 ميفرمايد: «در امور كارمندانت بينديش و پس از آزمايش به كارشان بگمار» كه اشاره بر ضرورت و اهميت ارزيابي دارد و در ادامه ميفرمايد: «.... سپس رفتار كارگزاران را بررسي كن و جاسوساني راستگو و وفاپيشه بر آنان بگمار كه مراقبت و بازرسي پنهاني تو را از كار آنان،سبب امانتداري و مهرباني با رعيّت خواهد بود». آن حضرت با اين جملات انواع ارزيابي و نتايج مثبت آن (امانتداري و مهرباني با رعيت) را متذكر ميگردد.
مطابق آية شريفه «فَمَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ خَيراً يَرَهُ، وَ مَن يَعمَل مِثقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَه» عملكرد انسان اگر به قدر ذرهاي هم باشد ارزيابي و سنجيده خواهد شد و بر همين اساس صاحبنظران و محققين امروزه معتقدند كه ارزيابي عملكرد، موضوعي اصلي در تمامي تجزيه و تحليلهاي سازماني است و ارزيابي عملكرد موجب هوشمندي سيستم و برانگيختن افراد و سازمانها در جهت رفتار مطلوب ميشود و بخش اصلي تدوين و اجراي سياست سازماني محسوب ميگردد و تصور سازماني كه شامل ارزيابي و اندازهگيري عملكرد نباشد، محال است.
مطلب شماره سه :
مزاياي خودارزيابي :
– نقاط قوت و فرصتهاي بهبود سازمان توسط افراد آموزشديده تعيين و شناسايي ميشود.
– ايجاد يك رويكرد ساختيافته و مبتني بر واقعيت سازماني تا سازمان توسط آن بهدرستي خود را شناخته و ارزيابي نمايد و روندهاي پيشرفت را بهصورت دورهاي و مستمر اندازهگيري نمايد.
– زبان مشترك و چارچوب مفهومي در شيوه مديريت و انجام بهبودها در سازمان ايجاد ميشود.
– به كاركنان سازمان، مفاهيم تعالي و چگونگي ارتباط اين مفاهيم با مسئوليت هايشان را آموزش ميدهد.
– كاركنان را در تمامي سطوح و كليه واحدها در فرآيند بهبود دخالت ميدهد.
– سازمان را به شيوهاي هماهنگ و ساختيافته در سطح خرد و كلان ارزيابي مينمايد.
– تجربيات مفيد را در سازمان شناسايي نموده و اشاعه ميدهد.
– با بهكارگيري مجموعهاي از معيارهاي فراگير، مقايسه سازمان را با ديگر سازمانها( مدل الگوبرداي ) تسهيل مينمايد.
– اقدامات خودجوش را براي بهبود عمليات روزمره سازمان هماهنگ و يكپارچه مينمايد.
– از طريق شكلدهي پاداشهاي درونسازماني، فرصتهاي مناسبي را به وجود ميآورد تا هم از پيشرفتهاي مناسب در بهبود سازمان و هم از نتايج برجسته عملكردي قدرداني نمايد.
مطلب شماره چهار :
آيا خودارزيابي همان مميزي يا دريافت جايزه است؟
خودارزيابي مقوله اي جدا از مميزي و جايزه است ولي عليرغم رسالت متفاوت هر سه روش بدنبال تعالي و ارتقا سازمان هستند براي روشن شدن، تفاوت هاي اين سه مقوله در جدول ذيل ترسيم شده است.
جايزه
|
خودارزيابي
|
مميزي
|
- هدف اصلي آن ايجاد رقابت ميباشد.
- ابزاري است براي بازاريابي يا تبليغ
- راهي است براي شناسايي سطح موفقيت سازمان
- پروسهاي براي قضاوت بر روي سازمانها
سابقهاي خوب براي سازمان انگيزهاي قوي براي آنهايي كه به دنبال دريافت جايزه ميباشند.
|
- با هدف بررسي وضعيت شركت در دسترسي به خواستههايي معين انجام ميشود.
- توسط كارشناسان داخلي شركت انجام ميشود.
- تمركز اصلي آن بر شناسايي نقاط قوت و نواحي قابل بهبود ميباشد.
- در بررسيها هم به سوابق و هم به برنامههاي آينده توجه دارد.
- در ايجاد انگيزه مشاركت در پرسنل بسيار مفيد است.
|
- با هدف مقايسه وضعيت شركت با استاندارد انجام ميشود.
- اغلب موارد توسط مميزهاي خارجي انجام ميشود.
- تمركز اصلي در مميزي، بر انجام فعاليتها مطابق استاندارد و اقدامات اصلاحي است.
- استفاده از سوابق گذشته در مميزي
- در رابطه با ايجاد انگيزه در پرسنل داراي هدف مشخصي نيست.
|